تبادل
لینک هوشمند
قزوین به علت دارا بودن ده ها آب انبار، به شهر آب انبارها شهرت یافته است. شیوه ساخت آب‌انبارهای ایران، این بناها را به جاذبه‌های گردشگری استان‌هایی تبدیل کرده است که از تعداد بسیاری آب‌انبار برخوردارند.قزوین از جمله شهرهایی است که به علت دارا بودن ده‌ها بنای آب‌انبار، به شهر آب‌انبارها شهرت یافته و در حال حاضر نیز به علت شیوه ساخت بی‌نظیر آب‌انبارها در قزوین، این بناها به عنوان مهمترین جاذبه‌های گردشگری این استان به‌شمار می‌روند.
ساخت و وقف بیش از 130 بناى شکوهمند و پرهزینه براى انباشت و ذخیره آب در شهرى که از دیرباز به کم‌آبى شهرت داشته، افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگى و ده‌ها آبگیر کاروانسراهاى شهرى براى استفاده مسافران، قزوین را امروزه به شهر آب‌انبارها معروف کرده است.
معمارى شگفت‌انگیز آب انبارهاى قزوین که هر یک پلانى جداگانه و متفاوت دارند، از تزیینات هنرى چشمگیرى برخوردارند، و این مهم آب‌انبارها را به مهمترین جاذبه‌هاى گردشگرى شهر قزوین تبدیل کرده است.
آب‌انبارهای این شهر که مهمترین بناهای تاریخی قزوین به‌شمار می‌روند، از جذاب ترین بناهای تاریخی استان قزوین به شمار آمده و به عقیده بسیاری از آژانسداران حاضر در تور یاد شده، به تنهایی می‌توانند، گردشگری قزوین را رونق بخشند.
علت ساخت آب انبارهای قزوین
سابقه سکونت‌گزینى و تمدن 9 هزار ساله و آثار باستانى و تاریخى چشمگیرى در قزوین بوجود آورده است.کمبود آب در قزوین سابقه طولانى دارد و حتى ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است.
از قرن پنجم هجرى، افراد خیر براى رفع کم آبى شهر اقدام به حفر قنات کردند، اما چون باز هم در تابستان کم آبى به وجود مى‌آمد، مردم ثروتمند و خیر در محلات مختلف به ساخت آب انبار پرداختند.
ساخت آب‌انبارهاى متعدد در این شهر باعث شد همانطور که یزد به عنوان شهر بادگیرها معروف شد، قزوین نیز به عنوان شهر آب انبارها در اذهان مردم ایران شکل گیرد.
آب انبار مسجد جامع، کهن‌ترین آب انبار قزوین است که در شمال جلوخان این مسجد قرار دارد.این آب انبار در سال 1093 قمرى توسط على‌خان یکى از امیران شاه سلیمان صفوى ساخته شد.
مخزن آبگیر آن گنجایش هزار و 800 مترمکعب آب دارد و با شیوه دو تویزه آجرى و سه گنبد پوشش یافته و پلکانى جداگانه براى لایروبى دارد.
اتصال به شبکه اگوى شهرى، کتیبه مرمرین به خط نستعلیق ممتاز، راه شیر چهل پله‌اى و کف سازى آجرى با عایق‌بندى از ویژگى‌هاى این آب‌انبار به شمار مى‌رود.
اما در میان آب‌انبارهای شهر قزوین، آب انباری تک گنبدی وجود دارد که از زیباترین بناهای این شهر به‌شمار رفته و ساخت آن در نوع خود بی‌نظیر است.
آب‌انبار سردار بزرگ، از مهمترین آثار تاریخى شهر قزوین محسوب مى‌شود.
این بنا به وسیله حسین و حسن خان سردار از امرای فتحعلی خان قاجار، در کم آب‌ترین محله شهر، ساخته شده و بزرگترین آب انبار تک گنبدى ایران شناخته مى‌شود.
ظرفیت نمادین آبگیر و گنبد فیروزه‌اى کوچکى که بر فراز گنبد بزرگ آجرى واقع شده و گنبد مسجد سردار را به خاطر مى آورد از ویژگى‌هاى دیگر این بناست.
گنبد عظیم آب انبارسردار آجرى است که در بالاترین قسمت آن بادگیرى قرار گرفته و ارتفاع بلندترین نقطه آن تا کف آب انبار حدود 5/28 متر است. حجم مخزن این آب انبار سه هزار و 600 متر مکعب است.
این آب‌انبار دارای سردری رفیع با قوس جناغی است، راه شیر آب‌انبار 50 پله سنگی دارد و برای دسترسی به آب باید دوازده و نیم متر پایین رفت.
مصالح به‌کار رفته در جرزهای آن، شفته، آهک‌باروکش ساروج و قطر آنها در حدود سه متر است.
خلیلی، از کارشناسان مرکز اطلاع رسانی گردشگری استان قزوین در ارتباط با ساخت گنبد این آب‌انبار می‌گوید: «در تاریخ آمده است که وقتی معمار آب‌انبار دیواره‌های آن را ساخت، در حدود 6 ماه ناپدید شد و هچ کس نتوانست نشانی از وی بیابد.»
وی افزود: «معمار پس از 6 ماه بازگشت و گفت که باید پس از گودبرداری منتظر می‌ماندیم تا کف آب‌انبار خشک شود و در مدت یاد شده، با خشک شدن کف آب‌انبار، سطح کنده شده کف آب انبار بیش از یک متر نشست کرده بود.»
راهنمای تور گفت: «معمار برای ساختن گنبد نمی‌توانست داربستی در آب انبار بزند بنابراین بانیان آب‌انبار تصمیم گرفتند داخل آب‌انبار ساخته شده را با کاه فشرده شده پر کنند و میان کاه‌ها سکه‌های طلایی ریختند.»
وی افزود: «پس از ساخته شدن گنبد، مردم برای خالی کردن کاه‌ها بسیج شدند و سکه‌هایی که در میان کاه‌ها می‌یافتند مزد روزانه آنان را تامین می‌کرد و به این ترتیب آب انبار ساخته شد.»
هم اکنون مجسمه‌های مسی در دیواره آب‌انبار نصب شده است و گویا قرار است که این محوطه به موزه مس تبدیل شود.
آب‌انبارهاى حاج کاظم، سردار کوچک، مولاوردیخانى، آقا حکیم، زنانه بازار و... نیز جزو مجموعه آثار تاریخى ارزشمند شهر قزوین هستند که هر یک داراى ویژگى‌ها و جذابیت‌هاى فراوانى براى جذب گردشگران هستند.
از مهمترین آب انبارهاى دیگر شهر مى‌توان به آب انبار مسجد جامع عتیق، آب انبار زنانه بازار قاجارى با گنجایش دو هزار و 350 متر مکعب، آب انبار کوچک سردار قاجارى، آب انبار حاج کاظم قاجارى، آب انبار حکیم قاجارى، آب انبار آقا قاجاری، آب انبار مولاوردیخانى با سردرى داراى تزئینات کاشى و کتیبه سنگى اشاره کرد.
آب انبارهای استان قزوین
آب انبارسردار بزرگ
آب انبار سردار بزرگ شهر قزوین ، بزرگترین آب انبار تک گنبد ی ایران است و در خیابان راه آهن این شهر قرار دارد. بانیان این بنا " محمد حسن خان و محمد حسین خان سردار " از امرای فتحعلی شاه قاجار بودند. این آب انبار دارای سردری رفیع با قوس جناغی است . راه شیر آب انبار ، پنجاه پله سنگی دارد و برای دسترسی به آب باید دوازده و نیم متر پایین رفت. مخزن آب آن ، مربع شکل و به ابعاد تقریبی هفده متر است . مصالح به کار رفته در جرزهای آن ، شفته آهک با روکش ساروج (مخلوطی است از آهک و خاکستر یا ریگ که در آب به مرور جذب انیدرید کربنیک کنند و آهکش به صورت سنگ آهک که محکم و پایدار است در می آید و از آن در جهت ساختن بنا استفاده می کنند. )و قطر آنها در حدود سه متر است . گنبد عظیم آب انبار ، آجری و در بالاترین قسمت آن بادگیری قرار دارد و ارتفاع بلندترین نقطه آن تا کف آب انبار، حدود 5/28 متر است . حجم مخزن این آب انبار سه هزار و ششصد متر مکعب است .
آب انبارسردار کوچک
این آب انبار مقابل مسجد و مدرسه سردار در خیابان تبریز شهر قزوین قرار دارد و از بناهای ساخته شده توسط برادران " سردار " از امرای فتحعلی شاه قاجار درسال 1229 هـ . ق است . سردر آب انبار، مزین به کاشی کاری و داخل ورودی آن دارای رسمی بندی و کتیبه ای از سنگ مرمر به خط نستعلیق است . راه شیرآب انبار سی و شش پله دارد . مخزن آب انبار به صورت مربع و به ابعاد تقریبی بیست متراست . در مرکز این مربع ، ستون عظیمی با قطر چهار متر قرار دارد. پوشش آب انبار را چهار گنبد خفته تشکیل می دهند که در مرکز هر یک ، بخارکش کوچکی قرار دارد . گنجایش مخزن آب انبار ، حداکثر 3800 متر مکعب است و از این نظر بزرگ ترین آب انبار شهر محسوب می شود.
آب انبارآقا
آب انبار آقا از آثار دوره قاجاریه و نزدیک مسجد ی به همین نام در خیابان شهید انصاری شهر قزوین قرار دارد . این آب انبار دارای سردری مزین به کاشی معقلی و کاربندی است .
راه شیرِ آب انبار در حال حاضر دارای سی پله سنگی است و پایین ترین قسمت آن با کف کوچه ، 9/60 متر اختلاف سطح دارد . مخزن آب انبار به شکل مستطیل است و جرزهای آن با قطر تقریبی 2/20 متر ، از شفته آهک با روکش ساروج ساخته شده است . طاق مخزن آجری و گنجایش مخزن آن حدود هشتصد متر مکعب است .
آب انبار زنانه ی بازار
آب انبار زنانه بازار واقع در ضلع غربی مسجد النبی ، بزرگ ترین آب انبار بازار شهر قزوین است . بانی آن مرحوم " حاج ملا عبدالوهاب " از علمای بنام ( مشهور ) شهر و معاصر فتحعلی شاه است . سردر اصلی این آب انبار از بین رفته و از روی شواهد سردر آن در قطع کوچک وساده ، باز سازی شده است . راه شیرِ آب انبار دارای چهل و سه پله است و گنجایش 2350 متر مکعب آب را دارد . جرزهای آ ب انبار به قطر 1/60 متر از شفته آهک با روکش ساروج ساخته شده است . این آب انبار پنج بادگیر دارد که همگی در پشت دیوارهای بازار و مسجد پنهان گشته اند .
آب انبار مسجد جامع ( خیابان )
آب انبار مسجد جامع در جلو خانِ مسجد جامع شهر قزوین واقع ، و بنابر کتیبه ورودی آن ، در زمان سلطنت " شا ه سلیمان صفوی " ساخته شده است .
سردر آب انبار دارای طرحی ساده و فاقد هرگونه تزیین است . راه شیرآب انبار دارای سی و هفت پله سنگی و مخزن آن گنجایش 1800 متر مکعب آب را دارد . جنس دیواره های آن از شفته آهک به قطر 40/2 متر است .
آب انبار حاج کاظم
این آب انبار در سال 1256 هـ . ق بنا و زیبا ترین آب انبار شهر قزوین محسوب می شود. آب انبار دارای سردری زیبا ، مزین به کاشی و طاق رسمی بندی و کتیبه سنگی است . راه شیر آب انبار دارای سی و سه پله با سقفی با قوس جناغی است. مخزن مستطیل شکل آب انبار با شفته آهک و آجر ساخته شده است . از ویژگی های دیگر این آب انبار ، وجود دو بادگیر به ارتفاع هشت متر با تزیینات کاشی کاری است . این آب انبار در انتهای خیابان تبریز قرار دارد .
آب انبار حکیم
آب انبار حکیم در انتهای بازارچه ی سپه شهر قزوین واقع ، و بانی آن " حاج میرزا آقای حکیم " است . این آب انبار دارای سردری زیبا با رسمی بندی است و در کتیبه آن ، تاریخ 1244هـ . ق آمده است . راه شیرِ آب انبار سی و پنج پله سنگی دارد . مخزن آب انبار از شفته آهک با روکش ساروج ساخته شده و گنجایش آ ن در حدود نهصد متر مکعب است . در مقابل سر در این آب انبار، سقاخانه ای هم زمان با آب انبار شکل گرفته است .
نظرات شما عزیزان:
ادامه مطلب
